اختلالات اضطرابی – اضطراب مرضی

اختلالات اضطرابی از شایع ترین طبقات اختلالات روانی هستند و نسبت ابتلای زنان تقریبا دو برابر مردان است.طبق تحقیقات به عمل امده از هر چهار نفر یکی واجد ملاک های تشخیصی لااقل یک اختلال اضطرابی است و میزان شیوع یکساله این اختلال ها ۱۸ درصد است. زنان با شیوع مادام العمر ۳۰ درصد، بیشتر ممکن است دچار یک اختلال اضطرابی شوند. همچنین با افزایش طبقه اجتماعی-اقتصادی از شیوع اختلالات اضطرابی کاسته می شود.

سهم علوم روان شناختی در اختلالات اضطرابی

سه مکتب عمده روانشناختی یعنی مکاتب روانکاوی، رفتاری و وجودی در مورد علل اضطراب نظریه هایی داده اند. 

نظریه های روانکاوی

فروید در ابتدا معتقد بود که اضطراب در ساخت فیزولوژیک لیبیدو ریشه دارد، اما بعدها در تعریف مجدد اضطراب، آن را هشداری حاکی از وجود خطری در ناخودآگاه دانست. یعنی آن را نتیجه ی تعارض های روانی بین خواسته های ناخودآگاهانه جنسی یا پرخاشگرانه و تهدید های مرتبط با آن ها در سوپرایگو یا جهان خارج تلقی کرد. ایگو در پاسخ به این هشدار، مکانیسم های دفاعی خود را بسیج می کند تا از ورود افکار و احساس های نامقبول به خودآگاه پیشگیری کند. فروید در مقاله معروفش نوشت «اضطراب است که موجب واپس رانی می شود، در حالیکه پیشتر معتقد بودم که بر عکس واپس رانی است که موجب اضطراب می شود».

اضطراب از منظر سلسله مراتب رشد 

در ابتدایی ترین سطح، اضطراب فروپاشی و از هم پاشیدگی ممکن است وجود داشته باشد که یا در ترس از دست رفتن احساس فردیت یا یکپارچگی به دلیل ادغام در ابژه ای دیگر ریشه دارد، یا در نگرانی از اینکه فردانیت انسان متلاشی خواهد شد. 

در سطح کمی پیشرفته تر، اضطراب گزند یا بد گمانی وجود دارد که می تواند، این تصور باشد که فرد در معرض تهاجم یا انهدام از سوی نیروی شرور و خارجی قرار دارد. منبع دیگر اضطراب، اضطراب کودکانه ای است به خاطر ترس ازدست دادن محبت یا تایید یکی از والدین یا ابژه مورد علاقه. در پخته ترین سطح، اضطراب سوپرایگو قرار دارد که به احساس گناه ناشی از دست نیافتن به ملاک های درونی شده ی رفتار اخلاقی برگرفته از والدین ارتباط داده شده است.

اختلالات اضطرابی – اضطراب مرضی

نظریه های رفتاری

طبق نظریه های یادگیری یا رفتاری، اضطراب پاسخی شرطی به یک محرک معین طبیعی است. در مدل شرطی سازی کلاسیک، دختری که توسط پدری بد رفتار بزرگ شده است به محض دیدن وی ممکن است دچار اضطراب شود. این دختر از طریق تعمیم ممکن است نسبت به همه مردها بی اعتماد شود. در مدل یادگیری اجتماعی کودک ممکن است با تقلید اضطراب موجود در محیط(مانند والدین مضطرب)، پاسخ اضطرابی بروز دهد.

نظریه های وجودی

مفهوم کلیدی نظریه ی وجودی این است که فرد احساس می کند در جهانی بی هدف زندگی می کند. اضطراب در واقع واکنش فرد به این خلا عظیمی است که در وجود و معنای زندگی می بیند.

سهم علوم زیستی

میزان فعالیت سمپاتیک در دستگاه عصبی خودمختار برخی از بیماران اضطرابی به ویژه افراد مبتلا به اختلال پانیک بالاست. سه ناقل عصبی مؤثر در اضطراب عبارتند از: نورا اپی نفرین، سروتونین و گابا.

اختلالات اضطرابی – اضطراب مرضی

علایم مزمن بیماران دچار اختلالات اضطرابی نظیر حملات وحشت زدگی، بی خوابی، از جا پریدن، انگیختگی مفرط دستگاه خود مختار مشخصه افزایش عملکرد دستگاه نورآدرنرژیک هستند. با توجه به اینکه تنه های سلولی دستگاه نورآدرنرژیک عمدتا در لوکوس سرولئوس قرار دارد، تحریک این منطقه باعث ایجاد ترس، وتخریب آن قدرت فرد را در ایجاد چنین پاسخی مهار یا به کلی نابود می سازد.

استرس های روانی سبب افزایش تولید و آزاد سازی کورتیزول می شوند. کورتیزول ذخایر انرژی را فعال کرده و آن ها را بازسازی می کند. کورتیزول در افزایش انگیختگی، گوش به زنگی، توجه متمرکز و تشکیل خاطرات، مهار رشد و دستگاه تولید مثل و محدود کردن پاسخ های ایمنی نقش دارد. در PTSD تغییر کارکرد محور هیپوتالاموس – هیپوفیز- فوق کلیه ( HPA) به اثبات رسیده است.

سروتونین نیز در اختلالات اضطرابی دخیل هستند. سطوح در گردش سروتونین در بیماران پانیک بالاتر از افراد طبیعی ثبت شده است. در میان انتقال دهنده های عصبی، گابا بیشترین تاثیر را در اختلالات اضطرابی دارد. نقش گابا در اختلالات اضطرابی را اثر بخشی بی چون و چرای بنزودیاپزین ها در درمان برخی از انواع اختلالات اضطرابی به قوی ترین شکلی تایید می کند.

از مطالعات وراثتی داده های محکمی به دست آمده مبنی بر اینکه لااقل نوعی مؤلفه وراثت در پیدایش اختلالات اضطرابی دخیل است. توارث را یکی از عوامل زمینه ساز بروز اختلالات اضطرابی می دانند.

منبع : خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک، ترجمه فرزین رضایی، فصل ۱۶.