هنردرمانی ماندالایی

تاریخچه:

ماندالا از زبان سانسکریت گرفته شده و به معنی دایره است. جدولی است هندسی مورد استفاده در ادیان بودا و هندو که به عنوان نمادی برای جهان هستی به کار می رود. اصل ماندالا از دین هندو است ولی در آیین بودا هم کاربرد زیادی پیدا کرده است.

ماندالاها دایره هایی نمادین برای تمرکز خویشتن و جستجو در درون انسان هستند. مرکز دایره جدول ماندالا برای تمرکز در حین مراقبه دینی به کار می رود. اشکال متقارن هندسی ماندالا خود به خود توجه شخص را به مرکز دایره جذب می کند. البته گستره ی کاربرد ماندالا بسیار وسیع تر از آیین هایی است که گفته شد. مثلا در معماری فرهنگ های اسلامی و نقاشی های رنگین در سقف مساجد و همچنین در نقوش دیوار و سقف کلیساها طرح های ماندالا دیده می شود.

خود به عنوان یک کهن الگو، به صورت نمادین، با عقاید کمال و یکپارچگی فرد نشان داده می شود، اما نماد نهایی آن ماندالا است که به صورت یک دایره داخل مربع، مربع داخل دایره، یا هر شکل هم مرکز دیگر، نشان داده می شود. خود بیانگر تلاشهای ناهشیار جمعی برای وحدت، تعادل و یکپارچگی است.

یونگ و ماندالا:

روان کاو معروف کارل یونگ، ماندالا را کهن الگوی خویشتن می داند، نماد تمامیت و نظم، و کار ویژه آن سازماندهی و در برگیری تمامیت روان و ساماندهی و تنظیم دوباره وضعیت های هرج و مرج آن است. کهن الگوی ماندالا یکی از دیرینه ترین تصاویر ذهنی و بازمانده اجداد بشری است که دارای مفاهیم مختلف اعم از تکامل و فردانیت است. یونگ روانشناس سوئیسی، این کهن الگو را نماد خویشتن می شمارد که ابتدا از دین وارد روانشناسی و سپس به حوزه ادبیات وارد گردید. این صورت ازلی بیشتر در آسیای شرقی و بین هندوها و بوداییان مورد توجه قرار گرفته است و شامل دایره ای محصور در مکعب است.
به عقیده ی یونگ ماندالا می تواند بیان مصور ذهن، کلیدی برای فردیت و مفهوم اساسی در روانشناسی خود که به طور خودانگیز در رویاها، تعارضات روانی ظاهر می شود. برخی از موافقان یونگ، معتقدند ماندالا در فرایند انتقال شفا می بخشد؛ زمانی که خود از هم می پاشد یا در خطر متلاشی شدن قرار می گیرد، ماندالا ارتباط جدید از ego و خود می آفریند. در واقع ماندالا مانند وسیله ای فرافکن عمل می کند و مسائل درونی را بیرون می ریزد.

هرکس در دنیا ماندالای مختص به خود را دارد که می تواند توسط خود فرد خلق شود و در نقاشی و فعالیت های هنری او شکل گیرد و کشف و تجربه ی آن تاثیرات آرامش بخشی به وجود می آورد. ماندالا نمادی از کلیت و یکپارچگی جوهره ی وجود انسانی است که در فعالیت های هنردرمانی تجسم پیدا می کند.

پیشینه :

فینچر(۱۹۹۱) با آفرینش یک ماندالا، هرکس فضای معنوی خویش را می آفریند و جایگاهی برای حمایت و نقطه ای برای متمرکز کردن انرژی پیدا می کند. در هر صورت این بیان نظری و نگاهی عرفانی به جهان است.

کلوگ(۱۹۶۹) به بیمارانش توصیه می کرد، روی کاغذ دایره ای بکشند و از مرکز شروع به کشیدن کنند و آن را ادامه دهند تا به اعماق نا خودآگاه جمعی و ماندالای خود نزدیک شوند. او معتقد بود این کار هم حس زیبایی شناختی و هم توانایی کنار آمدن آسوده با ابهام فرد را شکل می گیرد و به آرامش میرسد.

ارگولز (۱۹۷۲) از مولفه های مرکزیت تا توازن و نقطه ی مرکزی نام می برد، در این روش حرکات نقاشی و ذهن فرد براساس نقطه ی مرکزی است تا ذهن متناسب با آن تغییر کند و ناخودآگاه جمعی استخراج و کامل شود. از نظر آنها ماندالاهای هرکس، مضمون هایی است که کمال را در او به چالش می کشد، زیرا درون ماندالا توازن و بیکرانگی زیبایی وجود دارد.
یک ماندالا بیشتر از یک شکل ساده است که تمامیت را نشان می دهد و می توان به عنوان مدلی از ساختار سازمانی زندگی آن را در نطر گرفت. ماندالا یک نمودار کیهانی است که روابط تا بی نهایت را برای ما یادآوری می کند، جهانی که هردو درون و برون بدن و ذهن مارا گسترش می دهد. توصیف واقعیت های مادی و غیر مادی ماندالا در همه ی جنبه های زندگی، صورت های فلکی، زمین، خورشید و ماه و همچنین دایره های ادراکی ما یعنی دوستان، خانواده و جامعه ظاهر شده است. حدود سال ۱۹۶۹ موشکی که به فضا فرستاده شد و عکسی از زمین از فاصله ی صد هزار متری گرفته شد و از آن پس معتقد بودند که کره ی زمین هم یک ماندالا است.

تعبیر ماندالا به نمایندگی از جهان خودش :

ماندالا هم جهان کوچک (بدن) است و هم دنیا و همه ی ما بخشی از آن نقاشی پیچیده هستیم. ماندالا بیش از تصویری است که با چشمان ما دیده می شود. لحظه ای واقعی در زمان است؛ که می تواند به عنوان وسیله ای برای کشف هنر، دانش، مذهب و زندگی خود استفاده می شود.
ماندالا شامل دایرهالمعارف و نقشه ی راه تا بی نهایت است. کارل یونگ معتقد است که نماد ماندالا یک پناه امن از مصالحه ی داخلی و تمامیت است. ترکیبی از عناصر مشخص در یک طرح واحد است که ماهیت اصلی وجود را نشان می دهد. یونگ از ماندالا برای رشد شخصی خود استفاده می کرد و در مورد تجربیاتش نوشت.

ماندالا شامل پنج فضیلت است:

1. معلم
2. پیام
3. مخاطبان
4. زمان
5. مکان

مخاطبان یا بینندگان برای یک ماندالا ضروری است وقتی شما نباشید ،ماندالا هم وجود ندارد. بسیاری از فلاسفه ،هنرمندان و حتی دانشمندان ،قسمتی از انگاره های خود را مدیون الهام هایی هستند که به ناگاه از ناخودآگاهشان سر برآورده. استعداد دستیابی به رگه های غنی این جوهر و تبدیل موثر آن به فلسفه ،ادبیات ،موسیقی و یا کشف علمی را معمولا «نبوغ» می نامند.