اختلال شخصیت پارانوئید چیست و چگونه تشخیص داده می شود

اختلال شخصیت پارانوئید یا بدگمان ، یکی از انواع اختلالات شخصیت است. این اختلال در ایران رواج زیادی دارد. مردم عادی اختلال شخصیت پارانوئید را با اصطلاحی مانند بدبین ، شکاک و بددل نیز می شناسند.

اختلال شخصیت پارانوئید یا بدگمان چیست ؟

اختلال شخصیت پارانوئید یا بدگمان ، یکی از انواع اختلالات شخصیت است. این اختلال در ایران رواج زیادی دارد.

مردم عادی اختلال شخصیت پارانوئید را با اصطلاحی مانند بدبین ، شکاک و بددل نیز می شناسند.

اختلال شخصیت پارانوئید به انگلیسی Paranoid Personality Disorder , و به اختصار ( PPD ) شناخته می شود. پیش از آنکه به این اختلال بپردازیم؛ لازم است اطلاعات اولیه را در مورد اختلالات شخصیت بدانید.

ویژگی‌های شخصیت پارانوئید

در جوامع امروزی به‌ طور حتم مقداری احتیاط لازمه زندگی است و عاقلانه به نظر می‌رسد. درست است که ما نمی‌توانیم (به راحتی) به دیگران اعتماد کنیم و از زندگی خود با آنها صحبت کنیم.

اما این احتیاط تا حدی است که به فکر و اشتغال ذهنی دائمی و همیشگی ما تبدیل نشود. اختلال شخصیت پارانوئید همیشه و در همه حال این تصور را دارد که دیگران در حال نقشه کشیدن برای صدمه زدن به او را هستند. در نتیجه همیشه حالت تدافعی و آماده باش به خود می‌گیرد.

برخی دیگر از افراد دارای اختلال شخصیت پارانوئید که متاهل هستند، به طور مداوم به همسرشان شک دارند. انها به طور مداوم او را چک می کنند.

برای نمونه از او می خواهند که با هیچکس دیگری رابطه دوستی نداشته باشند. همه چیز را به آنها بگوید و هرگز بدون اطلاع او کاری انجام ندهد.

متاسفانه برخی از خانوم ها ، علی الخصوص در اوایل آشنایی ، از چنین رفتارهایی استقبال می کنند.

این موضوع در دراز مدت به شدت مشکل آفرین است. چرا که فرد کنترل تمام زندگی طرف مقابل را در دست می گیرد و تمامی افراد حمایتی اطراف او را قطع می کند.

فرد داری اختلال شخصیت پارانوئید ، همواره حس می‌کند همسر یا فردی که با او رابطه دارد در حال خیانت به او می‌باشد.

او به راحتی به اطرافیان خود تهمت می‌زند. کینه در وجود او از موارد مهم است.

هشدار ما به این جهت است که شخص پارانوئید که به شدت شکاک است احتمال دارد دست به اعمال خشونت بار بزند. چرا که او فکر می کند دیگران ممکن است به او آسیب بزنند و یا خیانت کنند، پس بهتر است پیش دستی کند و یا از آنها انتقام بگیرد.

اختلال شخصیت پارانوئید

تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید یا بدگمان

بر مبنای ویژگی هایی که در کتاب راهنمای تشخیص آماری بیماری های روانپزشکی یا DSM 5 ارائه شده است، می توان پارانوئید را تشخیص داد. هر چند لازم نیست فرد تمامی این علائم را داشته باشد.

داشتن یک یا چند علامت اما به طور پررنگ و جدی ، می تواند زنگ خطری در این مورد باشد. ما این علائم را به طور خلاصه و با ادبیاتی ساده در زیر بیان می کنیم:

• همیشه نسبت به وفاداری شخص مورد نظر سوءظن دارد و نجابت او را زیر سؤال می‌برد.
• تمام فکرش مشغول به این نکته است که آیا می‌تواند به فرد مقابلش اعتماد کند؟
• اگر از او تعریف و تمجید شود این صحبت‌ها را حمل بر تحقیر و تهدید می‌کند.
• همواره می‌ترسد اطلاعات محرمانه او را روزی بر علیه او استفاده کنید.
• فکر می‌کند شخص مقابل او همیشه قصد فریب دادن او را دارد و می‌خواهد از او سوء استفاده کند.
• احساس می‌کند همه می‌خواهند به او صدمه و لطمه بزنند و برای این کار نقشه می‌کشند.
• بیشتر مواقع حس می‌کند به او توهین شده یا کوچک شمره شده است. اگر چنین باشد نسبت به آن شخص برای همیشه کینه به دل می‌گیرد.
• در برخورد با دیگران حس می‌کند با او بدرفتاری شده و حقش پایمال شده است به همین خاطر به سرعت واکنش نشان داده و عصبانی می‌شود و سعی می‌کند رفتار فرد را حتماً تلافی کند.
• خیلی راحت به دیگران تهمت می‌زند.
• به همه مشکوک است و نمی‌تواند به کسی اعتماد کند.
• بیشتر مواقع برداشتی را که از صحبت یا شوخی‌های دیگران دارد به خود نسبت می‌دهد و گمان می‌کند
• دیگران قصد توهین یا مسخره کردن او را داشته‌اند.
• از بیان موضوعاتی که مربوط به زندگی‌اش باشد فرار می‌کند و سعی می‌کند هیچ اطلاعاتی به دیگران ندهد، زیرا آنها این اطلاعات را بر علیه او استفاده خواهند کرد.

هشدار

شخصی که دچار اختلال پارانوئید است، دچار افکار خشونت‌آمیز در ذهن است. هر چه بیشتر این افکار را بپروراند خطرناک‌تر می‌شود.

از نظر او برای اینکه از آسیب در امان بماند باید اقدامات پیشگیرانه انجام دهد. لذا تمام تلاشش را انجام می‌دهد که به شخصی که گمان می‌کند قصد آسیب رساندن به او را دارد به نحوی ضربه بزند.

به خاطر داشتن سوءظن به همه، دیگران نیز رفته رفته از او فاصله می‌گیرند. این مسئله نیز به صورت توهم فکری در او ایجاد می‌شود که همه سعی دارند وی را زیر نظر بگیرند و از او سوءاستفاده کرده و برایش پاپوش درست کنند.

دوست داشتن شخص پارانوئید بسیار سخت است زیرا دائماً از در جنگ و ناسازگاری وارد می‌شوند و مدام فرد مقابل را تهدید به پس دادن تاوان گناهی که مرتکب نشده است می‌کند.

آنها محبت و اشتیاقشان را به راحتی به فرد موردنظرشان بروز نمی‌دهند و هیچ گاه احساسی و عاطفی برخورد نمی‌کنند تا در رابطه‌ای وابسته نشوند.

دوران کودکی اشخاص دارای اختلال شخصیت پارانوئید

اشخاص دارای اختلال پارانوئید در کودکی معمولاً بسیار زودرنج و گوشه‌گیر بوده‌اند.

دیگران او را با عنوان «عجیب و غریب» یاد می‌کردند. اکثر مواقع مورد تمسخر کودکان دیگر قرار می‌گرفتند و توسط آنها طرد می‌شدند.

روابطشان نیز محدود بوده و مورد دلخواه کودکان دیگر نبوده‌اند. همچنین آنها یکی از والدین خود را سنگدل و زورگو و غیرقابل احترام می‌دانند.

فرد پارانوئید در نوجوانی مدام این فکر را در سر می‌پروراند که شخص «خاص» «متفاوت» و «تنهاست».

به احتمال زیاد والدین این افراد، وسواسی و کمال‌گرا بوده‌اند که فرزندان خود را در صورت خطا بی‌رحمانه تنبیه می‌کردند. در حقیقت والدین این پیام را به فرزند منتقل می‌کند که اشتباه و خطا قابل گذشت و تحمل نیست. گفته شده است این اختلال در مردان بیشتر دیده می‌شود.

اختلال شخصیت پارانوئید

شخصیت پارانوئید به عنوان همسر

دل بستن به فرد پارانوئید در حقیقت دل بستن به یک فرد یخی است. آنها جزو افراد دشوار به شمار می‌آیند که هم رابطه داشتن با آنها مشکل‌ساز است و هم حفظ آن رابطه!

او مدام به همسر خود شک دارد و هیچ گاه راضی نمی‌شود. بیشتر مواقع به او تهمت می‌زند. زندگی با فرد پارانوئید مانند راه رفتن با پای پیاده روی شیشه خرده است.

او هیچ گاه از محبت و علاقه‌اش با همسرش صحبت نمی‌کند و اگر همسر او از روی عطوفت و مهربانی به او ابراز محبت کند یا از او تعریف کند، او این تعاریف و ابراز علاقه را راهی برای سوءاستفاده از خود تلقی می‌کند.

ممکن است گمان کند همسرش قصد تخریب او و کنایه زدن را دارد. او تلاش‌هایی را که همسرش برای داشتن روابط صمیمی و عمیق انجام می‌دهد به عنوان تجاوز و حمله‌ای می‌داند. و یا وسیله ای در جهت تلاش برای برملا کردن ضعف‌های او.

وی مدام سعی می‌کند نشانه‌هایی در جهت سوءرفتار و فریب و خیانت همسرش بیابد و گویا همیشه در حالت آماده‌باش کامل است.

این افراد تحقیر و یا انتقاد را با شدت و خشونت تمام نشان می‌دهند. افراد دارای اختلال شخصیت پارانوئید ، حاضر نیستند روابط صمیمی برقرار کنند.

این مطالب اکثراً از نظر فرد پارانوئید راز محسوب می‌شود، در حقیقت او بیان مسائل عادی زندگی خویش را نیز خطرساز می‌داند. خشونت و پرخاشگری او در حقیقت به خاطر ترس است.

علی‌رغم شجاعت ظاهری و احساس خاص بودن که فرد در مورد خودش دارد، همیشه از درون احساس بی‌ارزشی و پوچی می‌کند.

این حس باعث می‌شود از طرد شدن توسط دیگران و تمسخر آنان وحشت شدیدی داشته باشد. هر لحظه احتمال می‌دهد توسط دیگران طرد شود.

فرد دارای اختلال شخصیت پارانوئید اگر عاشق شود و توسط معشوق طرد شود، بسیار خشن و خطرناک خواهد شد و همواره در پی انتقام‌جویی است.

آیا پارانوئید قابل درمان است ؟

اغلب بیشتر درمانهای مرتبط با پارانوئید به شکست برخورده است. هر چند موفقیت های کوچکی در برخی از روشهای درمانی به دست آمده است. دلیل این موضوع یکی پیچیدگی بیش از حد رابطه درمانی با فرد دارای اختلال شخصیت پارانوئید است و دیگری عدم بیان حقایق از جانب بیمار.

به طور کلی یک درمانگر که با فرد پارانوئید کار می کند، لازم است صراحت کلام داشته باشد. همچنین باید بتواند موضع برابر با بیمار اتخاذ کند. هر گونه تلاش برای برتری بر بیمار ، ممکن است به منزله احساس خطر در او باشد.

دارو درمانی برای بیمار پارانویا

در دارو درمانی برای اختلال شخصیت پارانوئید نیز ، نتیجه نسبی می باشد. برخی از بیماران پارانوئیا با مصرف دارو، علائم آنها کاهش می یابد و برخی دیگر تاثیری بر دارو نخواهند داشت.

به طور کلی داروهای ضد اضطراب علی الخصوص دیازپام برای این افراد تجویز می شود. اگر فرد پارانویا دچار جنون لحظه ای و یا مشکوک به پیش زمینه اسکیزوفرن باشد داروهایی مثل هالوپریدول نیز ممکن است تجویز شود.