کلاستروفوبیا یا تنگنا هراسی چیست و چگونه درمان می شود.

کلاستروفوبیا یا ترس از محیط بسته به ترس از گیر کردن در یک مکان تنگ و راه گریز نداشتن در مکان‌های تنگ گفته می‌شود. فرد مبتلا به این عارضه مثلا سوار آسانسور نمی‌شود یا از ورود به تونل می‌ترسد و اگر این کارها را بکند بسیار مضطرب خواهد شد و احساس خفگی خواهد کرد.

به عنوان نمونه ترانه علیدوستی اعلام کرده که به خاطر این عارضه نمی‌تواند از اتوبوس یا مترو استفاده کند.

رنج این عارضه وقتی بیشتر می‌شود که فرد نیاز به حضور در چنین مکان‌هایی مانند تصویربرداری ام‌ آر‌ آی داشته باشد. فرد مبتلا کلاستروفوبیا فضای بسته دستگاه ام‌ آر آی بسیار وحشت‌آور و ترسناک است. آنها فکر می کنند در این مکان ها و شرایط خاص ممکن است از ترس بمیرند.

تنگنا هراسی حاد اغلب به عنوان یک اختلال اضطراب دیده می‌شود و می‌تواند به وحشت زدگی منجر شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۵ تا ۷ درصد از مردم جهان دچار تنگنا هراسی هستند ولی تنها درصد کمی از آن‌ها از درمان برخوردار شده‌اند.علایم این هراس می تواند شامل احساس ترس شدید از گیر افتادن و محدودیت،ترس شدید از خفه شدن،تمایل شدید به رفتن به مکان ها باز،اضطراب و نگرانی،احساس تنگی نفس و متعاقب آن نفس نفس زدن،طپش قلب،نفس نفس زدن،غش کردن،تعریق و ضعف و احساس خستگی باشد.

کلاستروفوبیا یا تنگنا هراسی چیست و چگونه درمان می شود.

کلاستروفوبیا

اتاق‌های کوچک و یا قفل‌شده،تونل،آسانسور،مترو،جمعیت‌های شلوغ هر یک به تنهایی می‌تواند محرکی برای شروع علایم باشد.فردی که در مواجهه با یکی از این شرایط دچار بروز علایم می‌شود،معمولاً در مواجه با سایر شرایط نیز دچار این حالت می‌شود.

افراد مبتلا به کلاستروفوبیا از قرار گرفتن در فضاهایی که موجب ترس آنها و به وجود آمدن اضطراب در وجودشان ‏می‌شود، اجتناب می‌کنند.برخی همچنین سعی می‌کنند این فوبیا را مخفی نگه دارند تا دیگران متوجه نشوند و برای ‏آنها مشکلی ایجاد نشود.برخی افراد که برای اولین بار در یک فضای بسته دچار حمله اضطرابی می‌شوند،در آینده این ترس در ‏آنها شرطی‌سازی می‌شود و این باعث می‌شود تا از همه فضاهای بسته، ترس و هراس داشته باشند.‏

برای همین این‌گونه افراد رفتار خاص خودشان را دارند و مثلا به محض ورود به یک مکان دربسته اقدام به باز کردن پنجره‌ها می‌کنند یا در نزدیک‌ترین صندلی به در ورودی یا خروجی می‌نشینند.اگرچه این رفتارها به آن‌ها آرامش می‌دهد اما کل ترس و اضطراب را از بین نمی‌برد.

کلاستروفوبیا چقدر شیوع دارد؟

از نظر آماری، فوبیا یا هراس، شایع ترین اختلال روان پزشکی است و درخانم ها ۲ برابر آقایان است.۱۵ درصد خانم ها و ۸-۷ درصد آقایان دچار هراس یا فوبیا هستند.میزان شیوع در کودکان حدود ۵ درصد و در نوجوانان ۱۳ تا ۱۷ ساله همجوار به ۱۶ درصد است.این آمار به کشور خاصی ارتباط ندارد و در جهان مصداق دارد.کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی نیز نسبت به سایر فوبیاها شایع تر است.

دلیل این نوع فوبیا زیاد بودن موقعیت های مرتبط با آن در زندگی معمول است.

فرد مبتلا به این فوبیا توانایی ورود به مترو، اتوبوس، آسانسور، ام آر آی، حمام و حتی اتاق های کوچک (چه فردی در آن باشد، چه نباشد) را ندارد و ورود به این فضاها موجب بروز اضطراب شدید در این افراد می شود.

در بستگان درجه اول مبتلایان به این اختلال، شیوع ‏بیماری سه برابر افراد دیگر است و برای برخی این مسئله ریشه ژنتیکی می‌تواند داشته باشد.

عموماً پدیده یادگیری در فرزندان و پایه ژنتیکی، هر دو می‌توانند در ابتلا به این ترس در کودکان مؤثر باشند. ‏

به عنوان نمونه اگر کودکی به عنوان تنبیه در حمام یا انباری قرار گیرد و به طور اتفاقی دچار حمله اضطرابی شود ممکن است ‏با پدیده شرطی‌سازی، ترس از فضای بسته برای همیشه در او به وجود آید.

کلاستروفوبیا یا تنگنا هراسی چیست و چگونه درمان می شود.

علایم اصلی کلاستروفوبیا:

• احساس ترس شدید از گیرافتادن و محدودیت
• ترس شدید از خفه‌شدن
• تمایل شدید به رفتن به مکان‌ها باز
• اضطراب و نگرانی
• احساس تنگی‌نفس

مکانها و شرایط محرک:

• اتاق‌های کوچک
• اتاق قفل شده
• مترو
• آسانسور
• جمعیت شلوغ
• نشستن در یونیت دندانپزشکی
• اتاقک تصویربردادی MRI
• زندان

چرا دچار فوبیا می شویم؟

در مورد نحوه ایجاد فوبیا نظریه های مختلفی وجود دارد.

مجموعه ای از عوامل محیطی (مثل محافظت افراطی والدین، از دست دادن والدین یا سوایی از آنها، بدرفتاری جسمی یا در مداخلی رویارویی آسیب رسان با موقعیتی هراسناک) و ژنتیکی و مزاجی (مثل هیجان پذیری منفی) می تواند باعث بروز فوبیا شود.

وقتی فرد دچار کلاستروفوبیا می شود، چگونه می توان به او کمک کرد؟

بیرون آوردن فرد از شرایط محرک، بهترین درمان در فاز حاد است.

مثلا در لحظه ای که فرد در مکان بسته ای دچار ترس شدید می شود.بیرون آوردن او از محل شلوغی موثرترین اقدام است.

اطرافیان باید توجه داشته باشند که در فاز حاد تجمع در اطراف فرد، تشدید کننده علائم است.

کلاستروفوبیا یا تنگنا هراسی چیست و چگونه درمان می شود.

درمان کلاستروفوبیا

درمان با داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین‌ها، بتا بلاکرها  و مهارکننده‌های مونو آمینو اکسیداز و سایر داروها مانند بوسپیرون امکان پذیر است. همچنین می توان از نوروفیدبک و بیوفیدبک نیز در درمان غیر دارویی هراس به عنوان روش مکمل دارو درمانی یا در موارد مقاوم به درمان دارویی استفاده کرد.

با این حال، بیرون آوردن فرد از شرایط محرک بهترین درمان است. برای مثال بیرون آوردن از محل شلوغی و تراکم جمعیت. در فاز حاد تجمع در اطراف فرد تشدید کننده علایم است. درمان مواجهه سازی یا غرقه سازی، برای درمان تنگنا هراسی می تواند مفید باشد. به این شکل که فرد را در موقعیت استرس و هراس قرار می دهند و برای ماندن در آن موقعیت مورد نظر به فرد فشار وارد می کنند تا زمانی که حمله اضطراب از بین برود. اما خوشبختانه این هراس قابل درمان است و رفتار درمانی شناختی با استفاده از تصویر ذهنی و انجام گام به گام تمرین های خاص، فرد مبتلا را کمک خواهد کرد تا بر این هراس خود غلبه کند.

غرقه سازی یکی از روش‌های این درمان است که جهت مواجهه سازی خود با هراس خود از مکان‌های بسته که با شرطی سازی متقابل همراه خواهد شد. به این شکل که تصور و افکار مربوط به هراس فرد با تکنیک های آرام سازی عضلانی همراه خواهد شد. البته بعضی از درمان های روانشناختی با دارو درمانی همراه هستند. همچنین برنامه ریزی عصبی-کلامی نیز از راه های دیگر از بین بردن هراس مکان های بسته هستند.