چرا همیشه احساس خستگی می‌کنیم؟

ما معمولا خستگی خود را به گردن زندگی شلوغ و پرکار خود می‌اندازیم. در بیشتر موارد حق با ماست، اما اگر همیشه خسته هستید بدون اینکه دلیل آن را بدانید، نباید این مسئله را پشت گوش بیندازید! بهتر است طی یک دوره‌ی ۲ تا ۳ هفته‌ای سبک زندگی خود را تغییر دهید؛ سعی کنید بیشتر بخوابید، برنامه‌های‌تان را سبک کنید، غذاهای سالم بخورید، مولتی‌ویتامین مصرف کنید و مصرف کافئین را کاهش دهید. اما از میان موارد مختلفی که ممکن است باعث بروز خستگی شوند، ۷ مورد زیر از مهم‌ترین‌ها به شمار می‌روند.

۱. کم‌خونی

گلبول‌های قرمز

خستگی ناشی از کم‌خونی به دلیل کمبود گلبول‌های قرمز رخ می‌دهد. گلبول‌های قرمز اکسیژن را از ریه‌ها به سلول‌ها و قسمت‌های مختلف بدن می‌رسانند. کم‌خونی ممکن است با احساس ضعف و تنگی نفس همراه باشد. کم‌خونی به دلایل گوناگونی از جمله کمبود آهن و ویتامین، از دست دادن خون، خون‌ریزی داخلی، یا بیماری‌های مزمنی مانند روماتیسم مفصلی، سرطان و از کار افتادن کلیه رخ می‌دهد. بنا بر گفته‌ی دکتر لارنس کوراش (Laurence Corash)، استاد علوم آزمایشگاهی دانشگاه کالیفرنیا، زنان به ویژه در سن باروری به دلیل قاعدگی و نیاز افزون‌ترِ بدن به آهن در دوران بارداری و شیردهی، مستعد کم‌خونی ناشی از کمبود آهن هستند. ‌

نشانه‌ها: احساس خستگی مداوم از مهمترین نشانه‌های کم‌خونی است. برخی علائم دیگر عبارتند از ضعف شدید، اختلال خواب، مشکل تمرکز، تپش قلب، درد در قفسه‌ی سینه و سردرد. در مبتلایان به کم‌خونی فعالیت‌های بدنی ساده مانند بالا رفتن از پله‌ها و پیاده‌روی‌های کوتاه ممکن است باعث خستگی شوند.

روش تشخیص: روش تشخیص قابل اعتماد شامل معاینه‌ی فیزیکی و آزمایش خون است. آزمایش خون باید دربرگیرنده‌ی آزمایش شمارش سلول‌های خون (CBC) برای بررسی سطح گلبول‌های قرمز باشد. توصیه می‌شود پس از اجابت مزاج از دفع نکردن خون مطمئن شوید.

۲. بیماری تیروئید

غده‌ی تیروئید

اگر ترشح هورمون‌های تیروئید غیرطبیعی باشد، فعالیت‌های عادی روز‌مره مانند کوه کندن می‌ماند. غده‌ی تیروئید که در جلوی گلو و به اندازه‌ی یک گره است، هورمون‌هایی تولید می‌کند که سوخت‌وساز بدن را تنظیم می‌کنند. ترشح بیش از اندازه‌ی هورمون (پرکاری تیروئید) منجر به افزایش سوخت‌وساز و کمبود ترشح هورمون (کم‌کاری تیروئید) منجر به افزایش آن می‌شود.

نشانه‌ها: پرکاری تیروئید که با خستگی و ضعف ماهیچه‌ها (پیش از همه در ران‌ها) خود را نشان می‌دهد، ورزش‌هایی مانند دوچرخه‌سواری و بالا رفتن از پله‌ها را دشوار می‌کند. نشانه‌های دیگر عبارتند از کاهش وزن بی‌دلیل، احساس گرمای مداوم، افزیش ضربان قلب، نامرتب‌تر و کوتاه‌تر شدن جریان قاعدگی و افزایش احساس تشنگی. به گفته‌ی دکتر رابرت مک‌کانِل (McConnell) مدیر مرکز تیروئید نیویورک در مرکز پزشکی دانشگاه کلمبیا، پرکاری تیروئید اغلب در زنانی که در دهه‌ی ۲۰ یا ۳۰ زندگی هستند رخ می‌دهد اما در زنان مسن‌تر و مردان هم دیده می‌شود.

کم‌کاری تیروئید باعث خستگی، مشکل در تمرکز و درد ماهیچه (حتی با انجام فعالیتی سبک) می‌شود. نشانه‌های دیگر عبارتند از: افزایش وزن ناشی از جمع شدن آب در بدن، احساس سرمای مداوم (حتی در هوای گرم)، جریان قاعدگی مرتب‌تر و شدیدتر و یبوست. کم‌کاری تیروئید بیشتر در زنان بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد و به گفته‌ی دکتر مک‌کانل ۱۰ درصد زنان بالای ۵۰ سال دچار کم‌کاری خفیف تیروئید هستند.

روش تشخیص: بیماری تیروئید با آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. به نظر دکتر مک‌کانل، درمان اختلالات تیروئید آنقدر ساده است که بهتر است هر فردی که از خستگی مداوم و یا ضعف ماهیچه‌ها رنج می‌برد، برای اطمینان آزمایش مربوطه را انجام دهد.

 
۳. دیابت

دیابت

هر سال در مورد بیش از ۱ میلیون نفر تشخیص دیابت نوع ۲ داده می‌شود، اما هنوز افراد بسیاری از ابتلای‌شان به این بیماری خبر ندارند. قند یا به عبارتی گلوکز، همان منبع انرژی‌ای است که بدن ما را به کار می‌اندازد. در نتیجه مبتلایان به دیابت نوع ۲ که دچار اختلال مصرف گلوکز و انباشت آن در خون هستند، در تأمین انرژی به مشکل بر می‌خورند. آنطور که دکتر ساودک (Saudek)، استاد و مدیر مرکز تحقیقات بالینی عمومی (General Clinical Research Center) دانشگاه جان هاپکینز می‌گوید، خستگی ناشی از کمبود انرژی برای فعالیت‌های بدن، نخستن نشانه‌ی هشداردهنده در مبتلایان به دیابت نوع ۲ است.

نشانه‌ها: علاوه بر خستگی مداوم، برخی نشانه‌های دیگر عبارتند از: تشنگی مفرط، تکرر ادرار، گرسنگی، کاهش وزن، زودرنجی، عفونت‌های قارچی و تاری دید.

روش تشخیص: دو نوع آزمایش برای تشخیص دیابت وجود دارد. نوع اول و رایج‌تر، آزمایش قند خون پلاسما در حالت ناشتا است که سطح گلوکز خون را در حالت ناشتا (به مدت ۸ ساعت) اندازه می‌گیرد. نوع دیگر، آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) است که طی آن خون در دو مرحله، یک بار دقیقا قبل از نوشیدن شربت گلوکز و بار دوم، ۲ ساعت پس از آن آزمایش می‌شود.

 
۴. افسردگی

افسرده

افسردگی یکی از بیماری‌هایی است که بر خورد و خواب و احساسی که نسبت به خودمان داریم تأثیر می‌گذارد. بدون درمانی مؤثر، افسردگی برای هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها ادامه می‌یابد.

نشانه‌ها: افسردگی در افراد مختلف به شکل‌های متفاوتی بروز می‌کند. اما نشانه‌های رایج آن، کاهش انرژی، تغییر عادات غذایی و الگوی خواب، اختلال حافظه، مشکل در تمرکز و احساس نومیدی، بی‌ارزش بودن و منفی‌گرایی است.

روش تشخیص: هیچ آزمایش خونی برای تشخیص افسردگی وجود ندارد، اما پزشک با پرسیدن مجموعه‌ای از سؤالات می‌تواند آن را تشخیص دهد. نشانه‌هایی از قبیل خستگی یا کمبود انرژی، خواب بسیار کم یا بسیار زیاد، احساس ناراحتی، اضطراب و پوچی مداوم، کاهش اشتها و وزن، افزایش اشتها و وزن، از دست دادن علاقه به انجام کارهایی که قبلا برای‌تان لذت‌بخش بودند، حساسیت و زودرنجی، بیماری‌های جسمی مزمن مانند سردرد، دردهای مزمن، یبوست و دیگر اختلالات گوارشی، مشکل در تمرکز، به یاد آوردن و تصمیم گرفتن، احساس گناه، نومیدی یا بی‌ارزش بودن و افکار مربوط به خودکشی نشانه‌های رایج افسردگی هستند؛ اگر متوجه شدید دست‌کم ۵ مورد از این نشانه‌ها به مدت ۲ هفته یا بیشتر در شما مشاهده می‌شود، به پزشک، روانپزشک یا روانکاو مراجعه کنید.

 
۵. روماتیسم مفصلی

روماتیسم مفصلی

تشخیص بیماری‌های خودایمنی همیشه آسان‌ نیست، اما راه‌هایی برای تشخیص آسان برخی انواع آن وجود دارد. روماتیسم مفصلی که در اثر حمله‌ی سیستم ایمنی به بافت‌های مفصلیِ سالمِ بدن بروز می‌کند باعث تخریبِ استخوان‌ها و غضروف‌ها می‌شود که در بعضی موارد جبران‌ناپذیر است.

نشانه‌ها: بسیاری از نشانه‌ها (مانند خستگی، کمبود انرژی، بی‌اشتهایی و درد مفاصل) با بیماری‌های دیگری مثل‌ لوپوس و انواع دیگر بیماری‌های التهاب مفاصل (آرتریت) مانند فیبرومیالوژیا مشترک هستند. بنا بر گفته‌های دکتر کلیپِل (Klippel)‌، مدیر بنیاد آرتیتِ آتلانتا، متأسفانه کم‌خونی و اختلالات تیروئید در مبتلایان به روماتیسم مفصلی بیشتر رایج است. پزشکان روماتولوژیست وجود دست‌کم ۴ نشانه از نشانه‌های زیر را برای تشخیص روماتیسم مفصلی ضروری می‌دانند: سفتی و گرفتگی صبحگاهی مفاصل که دست‌کم ۱ ساعت طول می‌کشد، تورم و آب آوردن همزمانِ دست‌کم ۳ ناحیه‌ی مفصلی، تورم دست‌کم ۱ ناحیه‌ی مفصلی در مچ یا بند انگشتان، درگیری همزمان مفاصل هم‌سان در دو سمت بدن، توده‌های برآمده‌ی زیرپوستی و فرسایش استخوان‌های مچ یا مفاصل دست که با عکس‌برداری مشخص می‌شود.

روش تشخیص: معاینه‌ی دقیق توسط پزشک برای اثبات وجود نشانه‌های بیماری لازم است. همچنین نوعی آزمایش برای تشخیص وجود عامل آرتریت که نوعی پادتن در خون است، وجود دارد. این پادتن در حدود ۸۰ درصد مبتلایان به روماتیسم مفصلی مشاهده می‌شود، با این حال جواب این آزمایش قطعی نیست.

 
۶. خستگی مزمن

خستگی مزمن

شرایط نامطمئن موجب خستگی شدیدی می‌شوند که معمولا به سرعت خود را نشان می‌دهد. مبتلایان به سندرم خستگی مزمن (CFS) همیشه آنقدر خسته هستند که انجام فعالیت‌های روزمره برای‌شان دشوار است و با کمترین تقلایی از پا در می‌آیند.

نشانه‌ها: از نشانه‌های دیگر می‌توان به سردرد، درد عضلات و مفاصل، ضعف، حساسیت غدد لنفاوی و ناتوانی در تمرکز اشاره کرد. سندرم خستگی مزمن معمایی حل نشده است زیرا هیچ دلیل شناخته‌شده‌ای به عنوان عامل آن وجود ندارد.

روش تشخیص: هیچ روش قطعی‌ای وجود ندارد. پزشک باید مشکلات دیگری را که نشانه‌های مشابه دارند، حذف کند تا به تشخیص سندرم خستگی مزمن برسد.

۷. آپنه‌ی خواب

وقفه‌ی تنفسی در خواب

آپنه‌ی خواب یا وقفه‌ی تنفسی در خواب باعث می‌شود فارغ از اینکه چقدر استراحت کرده‌اید، با خستگی از خواب بیدار شوید. آپنه‌ی خواب اختلالی است که با وقفه‌های کوتاه تنفسی در خواب شناخته می‌شود. در رایج‌ترین حالت این اختلال، آپنه‌ی خواب انسدادی، مجرای بالایی تنفس برای چند ثانیه بسته می‌شود به طوریکه مغز فرمان بیدار شدن می‌دهد تا تنفس دوباره ممکن شود. به گفته‌ی دکتر بارکر (Barker)، مدیر پیشین مؤسسه‌ی خواب بابتیست در ناکسویلِ تِنِسی، یک فرد مبتلا به آپنه‌ی خوابِ انسدادی ممکن است در طول شب تا ۱۰۰ بار دچار وقفه‌ی تنفسی شود.

نشانه‌ها: این اختلال معمولا همراه با خُروپُف و خستگی ناشی از بدخوابی در روز بعد است. آپنه‌ی خواب ممکن است منجر به بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و سکته شود، بنابراین انجام آزمایش‌های تشخیصی برای آن اهمیت زیادی دارد.

روش تشخیص: برای تشخیص لازم است شبی را در یک کلینیک خواب، جایی که الگوهای خواب، تغییرات تنفسی و فعالیت‌های مغزی شما توسط پلی‌سومنوگرام (polysomnogram) ضبط و بررسی می‌شود، بگذرانید.